تحلیل و بررسی طنز در آثار ایرج پزشک زاد

تحلیل و بررسی طنز در آثار ایرج پزشک زاد چکیده در میان نویسندگان طنزپرداز معاصر، ایرج پزشک زاد از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ به همین جهت مبنای کار این پژوهش بر تحلیل و بررسی طنز در آثار این نویسنده، اختصاص یافته است. این پژوهش در شش فصل تنظیم گردیده است. ابتدا ضمن آوردن مقدّمه، پیشینه، ضرورت و روش تحقیق، به کلیّاتی راجع به طنز، هجو، هزل و... پرداخته می شود. سپس تئوری ها و نظریّات مرتبط با طنز مطرح شده و دو نظریّه ی «طنز و تاریخ» و «تحریک و ارضا» با دو رمان معروف «دایی جان ناپلئون» و «ماشاءالله خان در بارگاه هارون الرشید» تطبیق داده می شود. نظریّه ی اوّل بر مبنای تاریخ و نظریّه ی دوم بر پایه ی روان شناسی استوار است. از آنجا که این دو اثر نویسنده هم از جنبه ی تاریخی و هم روان شناسی در خور اهمّیّت است، برای تطبیق با دو نظریّه ی فوق انتخاب گردیده است. در ادامه فصلی جداگانه به تکنیک ها و شیوه هایی که پزشک زاد در طنزآفرینی از آن ها سود جسته، اختصاص می یابد؛ این گونه که پس از ذکر هر تکنیک، در ذیل آن چند مثال از آثار او آورده می شود. در این فصل تنوّع تکنیک در طنز این نویسنده نمود پیدا می کند، و دیده می شود که پزشک زاد شیوه های مختلفی را برای آفرینش طنز آزموده است. او بنا به موقعیّت، شرایط و نوع اثر به انتخاب تکنیک دست زده و این مسیر را با موفقیّت پشـت سر گذاشته اسـت؛ هر چنـد که از بعضی تکنیک ها هم چون بزرگ-نمایی، تعلیل طنزآمیز، استفاده از اسامی طنزآمیز، طعنه و... بیشتر و از بعضی هم چون نقیضه، فکاهه و... کمتر بهره گرفته است. در دنباله ی پژوهش در مبحثی جداگانه کارکردها و موضوعاتی بررسی می شود که نویسنده با زبان طنز از آن ها انتقاد کرده است. پزشک زاد هم چون هر طنزپرداز متعهّد دیگری، تحت تأثیر جامعه و تحولات آن به نوشتن و انتقاد دسـت می زند. معضـلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، مذهبی و... دغدغه-های طنز اوست، که با نکته بینی خاص خود آن ها را موشکافی کرده است. کلید واژه ها: طنز، ایرج پزشک زاد، دایی جان ناپلئون، بزرگ نمایی، انتقاد اجتماعی.